Zingevingsbegeleiding in de huidige coronaperiode voor studenten in Groningen

‘Hoe solidair ben je met jongeren als je de economie en het onderwijs op een waakvlam zet, en zo een generatie opzadelt met schulden en een slechtere persoonlijke ontwikkeling?’

Emeritus-hoogleraar psychiatrie Frank Koerselman (coalitie-y.nl)

We zitten nu halverwege augustus en het coronavirus bevindt zich nog steeds onder ons. Daarom zal ik ook in deze blog hierover schrijven. Want we kunnen er niet omheen en het beheerst nog steeds de wereld, de samenleving en onze eigen levens. In de media zien we de aandacht en ontwikkelingen over corona wel verplaatsen. Eerst stond het virus zelf centraal: wat is covid19 voor virus? Hoe gemakkelijk verspreidt het zich?  Wat zijn de gevolgen? Daarna werd het nieuws dagelijks gevuld met verschrikkelijke berichten. Het aantal ernstig zieke en overleden mensen liep in alle landen op. Achter de cijfers schuilen mensen met een uniek leven, met een eigen verhaal, met dierbaren die om hen geven. Door deze verschrikkelijke ontwikkelingen werden de maatregelen in Nederland ook aangescherpt met tenslotte een intelligente lockdown als gevolg. Wat mag wel en wat kan niet? Hoe passen we de maatregelen in ons dagelijks leven? Wat voor gevolgen heeft dit voor de economie en voor ons bestaan?

Hierbij lag de focus bij kwetsbare mensen binnen onze samenleving, omdat voor hen de kans groter is dat besmetting van het virus fataal zal zijn. Om dit te voorkomen moest men zich isoleren van hun dierbaren en de buitenwereld. Verzorg en verpleeghuizen bleven dicht, maar ook mensen buiten deze tehuizen werden en worden beperkt in hun (bewegings)vrijheid. Een maatregel die veiligheid waarborgt, maar impact kan hebben op de kwaliteit van leven. In de keuzes moet men constant een balans zoeken tussen veiligheid en vrijheid. Twee waarden die hier tegenover elkaar kunnen staan en kunnen wringen. Sommigen ervaren de maatregelen als veilig en prettig, terwijl anderen zich gevangen voelen. Dat gevoel van gevangenschap, dat je vrijheid wordt ontnomen, kan iets aantasten in jezelf waar moeilijk woorden aan te geven zijn. Als je de regie en controle over je eigen leven voor een deel kwijtraakt, tast dat je autonomie aan. Dit kan veel in mensen teweegbrengen, zoals baldadigheid, verdriet, angst, machteloosheid, frustratie of eenzaamheid. Het kan ook herinneringen oproepen uit de kindertijd. Een mevrouw, wonend in een verzorgingstehuis, zei bijvoorbeeld tegen mij dat ze het gevoel had dat ze weer terug was in het internaat van tientalen jaren geleden. De maatregelen kunnen nare gevoelens en gedachten bovenhalen.

Covid19 brengt een dilemma teweeg tussen veiligheid en vrijheid. En als we kijken naar het dilemma tussen deze twee waarden, dan is er een groep in de samenleving dat in de eerste maanden nauwelijks de aandacht kreeg, maar wel degelijk hiermee worstelt. Het gaat om een groep dat niet valt onder de kwetsbare mensen, omdat de kans dat zij overlijden aan het virus minder groot is. Maar dit betekent niet dat zij niet kwetsbaar zijn. Vanuit mijn eigen perspectief zijn zij kwetsbaar op een andere manier en zal het virus ook op een andere manier slachtoffers van hen maken.  Het coronavirus brengt op de korte termijn minder risico’s met zich mee voor deze groep, maar hoe zal dit voor hen zijn op de lange termijn?

Ik heb het hier over de levens van jongeren en jongvolwassenen. Een groep die moet opgroeien en volwassen moet worden in de huidige coronaperiode. Ook zij moeten allerlei maatregelen treffen om de veiligheid voor henzelf en voor anderen waarborgen. En dit heeft gevolgen voor de mate van vrijheid waarin zij zich mogen en kunnen ontplooien. Deze veranderingen kunnen invloed hebben op de wijze hoe zij zichzelf zien en hun perspectief op de toekomst ervaren. En dit is zorgelijk, want gebleken is dat jongvolwassenen hier voor de coronaperiode ook al in toenemende mate problemen in ondervonden. Afgelopen jaren is er veel aandacht in de media besteed aan de hoge druk die jongvolwassenen ervaren en de problemen die zij hierdoor hebben zoals stressklachten, paniekaanvallen, slapeloze nachten en burn-outs. Jongvolwassenen die zich moet ontwikkelen en ontplooien in een prestatiegerichte samenleving, blijken hier in steeds mindere mate tegen bestand. Deze problematiek kan op verschillende manieren benaderd worden, zo ook vanuit existentieel perspectief. Er is dan aandacht voor de diepere laag waar deze problemen aan ten grondslag liggen. Kunnen de oorzaken van de heersende problemen gevonden worden bij het niet kunnen herkennen, benoemen en ervaren van de eigen zin in het leven? En in hoeverre tasten de heersende problemen de zin van het leven aan bij jongvolwassenen?

Vanuit Solidair zijn we aan de slag gegaan met dit vraagstuk en hebben wij een project rondom zingeving bij studenten in Groningen ontwikkeld: It makes sense!. Met het project streven wij ernaar om studenten bewustwording en perspectieven te bieden rondom existentiële thematiek in hun drukke prestatiegerichte leefomgeving. Eigenlijk wilden wij rond deze tijd van start gaan met dit project. Door middel van een breakfastbar wilden wij jongeren een ontbijtje aanbieden met de volgende levensvraag: ‘waar kom jij s ’ochtends je bed voor uit?’ Een vraag die misschien niet meteen beantwoord kan worden, maar wel aanzet tot nadenken en raakt aan alledaagse zingeving. Nadenken over deze vraag en het (her)vinden van een antwoord hierop kan houvast, betekenis en vertrouwen geven.  En dat is nodig, want jongvolwassenen waren al kwetsbaar, maar zijn dit nu nog meer.

Het is zeer waardevol om ook in deze coronaperiode aandacht te hebben voor deze thematiek, zodat zij begeleid en ondersteund kunnen worden in het vinden van nieuwe manier om zich hiertoe te verhouden. Tegenwoordig worden jongvolwassenen tussen de twintig en de dertig aangesproken in de media en door de overheid. Jongvolwassenen schijnen laks met de coronamaatregelen om te gaan en er zijn veel besmettingen binnen deze groep. Dit is een ernstige zaak. Maar ik vraag mij af wat hier verder nog onder ligt. Zijn zij alleen maar laks? Wat gaat er in hen om? En hoe verhouden zij zich tegenover het dilemma van veiligheid en vrijheid? Wat doet dit met hun gevoel van vertrouwen in henzelf en hun toekomst? Ik denk dat dit belangrijke vragen zijn om aandacht voor te hebben. Want jongvolwassenen kampten voor de corona crisis al met problemen zoals eenzaamheid, stress, (geld)zorgen en onzekerheid. Zulke problemen raken ook aan een existentiële laag, omdat het hen als persoon veel kan doen: hoe zij zichzelf waarderen, hoe zij hun leven richting geven en de mate van vertrouwen in de toekomst. Door de huidige coronaperiode zijn deze problemen onder een vergrootglas komen te liggen. Het schenken van aandacht  aan de hierboven genoemde punten, met oog op zin -en betekenisgeving, kan helpend en steunend zijn. Jonge mensen kunnen zich gehoord en gezien voelen. Ook kunnen zij ondersteuning krijgen in het herscheppen van kaders waarbinnen zij orde kunnen creëren in de heersende corona chaos.

Om deze redenen wil ik vanuit mijn werk binnen Solidair mij hard blijven maken voor zingevingsbegeleiding van jongvolwassen binnen de huidige coronaperiode. Of dit in de vorm van een breakfastbar zal zijn betwijfel ik, gezien de maatregelen. Ik zal nadenken over manieren om bewustwording en perspectieven aan te reiken aan deze groep jonge, soms ook kwetsbare, mensen. Mochten jullie mooie, inventieve of creatieve ideeën hebben dan hoor ik dit graag!

Violet Pot